Phong tục truyền thống trên mâm cơm ngày Tết ở Việt Nam

Mâm cơm ngày Tết là nét đẹp văn hóa và biểu tượng cho sự sung túc, đoàn viên. Bữa cơm ngày Tết ở từng vùng miền cũng khác nhau, phản ánh lối sinh hoạt ở mỗi nơi. Hãy cùng Cá Gỗ Vietnamese Restaurant tìm hiểu xem bữa cơm ngày Tết được chuẩn bị như thế nào ở các miền và những phong tục đằng sau mâm cơm trọn vẹn này.

I. Mâm cơm bữa Tết của người Việt Nam gồm những gì?

Mâm cơm ngày Tết có ý nghĩa đặc biệt với mỗi gia đình người Việt, được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Ngoài ra, mỗi món ăn từ bữa cơm cúng ngày Tết còn chứa đựng những ước vọng về một năm mới an lành, thịnh vượng.

Mâm cơm ngày Tết ở mỗi miền mang những đặc trưng riêng, tái hiện sự đa dạng về văn hóa, con người Việt Nam. Ở miền Bắc, mâm cúng phải đầy đủ các món chính, phụ, tráng miệng để thể hiện sự chỉnh chu, nghiêm chỉnh của con người nơi đây. Bữa ăn không chỉ đẹp mắt, nhiều màu sắc mà còn cần được nêm nếm thanh đạm, ít ngọt, ít cay theo khẩu vị người dân vùng này. 

Người miền Trung chân chất, giản dị nhưng mâm cơm ngày Tết nơi đây cũng không kém phần thịnh soạn. Bữa cơm ngày Tết miền Trung thường được chia thành các phần vừa ăn và bày trí trên dĩa gọn gàng, đẹp mắt. Người dân thường chuẩn bị thêm cháo trắng và bánh kẹo cúng như một hình thức truyền thống khi cúng bái. 

Khác với miền Bắc, bữa cơm ngày Tết miền Nam thường phóng khoáng, giản dị hơn, mang đến không khí đậm chất gia đình. Bàn ăn Tết ở đây thường đầy ấp những món ăn thường ngày nhưng được chế biến và trình bày cầu kỳ, trau chuốt hơn. Ngoài ra, nơi đây cũng không cứng nhắc về các quy tắc hay hình thức, chỉ cần sắp xếp bữa cúng sạch đẹp, ngon miệng. 

II. Phong tục bày trí mâm cơm ngày Tết của người Việt Nam

Bên cạnh ý nghĩa của mâm cơm ngày Tết, người Việt còn truyền lại phong tục lựa chọn và sắp xếp mâm cơm sao cho đúng với giá trị truyền thống nhất. 

1. Chọn món ăn phù hợp theo từng vùng miền

Mâm cơm ngày Tết là biểu tượng của sự đoàn viên và tôn kính tổ tiên trong văn hóa Việt Nam. Bởi lẽ, bữa cơm gia đình giúp kết nối các thành viên, nơi mọi người quây quần, san sẻ cho nhau từng miếng ngọt lành. Do đó, việc lựa chọn các món ăn trong bữa cơm cúng ngày Tết không chỉ phản ánh lòng thành của mỗi nhà mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Tại miền Bắc, bánh chưng là linh hồn của mâm cỗ, biểu trưng cho sự no đủ, sung túc. Ngoài ra, các món như gà luộc, nem rán và canh măng cũng mang lại giá trị khác nhau, tượng trưng cho ước vọng của người dân về giàu sang, phú quý và gắn kết. 

Là nơi giao hòa giữa hai miền, bữa cơm ngày Tết miền Trung thường có cả bánh chưng và bánh tét. Các món ăn khác như thịt heo ngâm mắm, dưa món, nem chua và chả bò cũng góp phần tạo nên sự đa dạng và đậm đà cho bữa ăn. Tất cả món trên mâm cơm ngày Tết đều phản ánh tính cách kiên cường và mộc mạc của người dân miền Trung. 

Khác với miền Bắc, bữa cơm ngày Tết miền Nam sẽ dùng bánh tét thay vì bánh chưng. Mâm Tết ở đây phải có thịt kho tàu đậm đà, biểu trưng cho sự sung túc và hạnh phúc. Các món như canh khổ qua nhồi thịt, dưa giá và củ kiệu cũng mang ý nghĩa xua tan điều không may và đón chào năm mới với nhiều hy vọng. 

2. Lựa chọn bát đĩa hài hòa và bắt mắt

Mâm cơm ngày Tết không chỉ đòi hỏi sự đầy đủ về món ăn mà còn cần sự hài hòa, chăm chút trong việc chọn bát đĩa. Chén dĩa xài lâu ngày thường bị sứt mẻ, do đó các gia đình thường có xu hướng mua mới vào dịp Tết để mang lại may mắn. 

Người dân thường ưu tiên sử dụng bộ bát đĩa đồng bộ, với màu sắc trang nhã như trắng, xanh ngọc hoặc vàng ánh kim. Những họa tiết truyền thống như hoa mai, chim hạc được lựa chọn để tạo thêm phần trang trọng và tượng trưng cho sự an khang, thịnh vượng.

Về kiểu dáng, miền Trung và miền Nam thường dùng những chén, dĩa đơn lẻ cho từng món. Trong khi đó, miền Bắc sẽ trình bày đồ ăn trong một tô lớn, xung quanh là những chiếc dĩa hình thù độc đáo, tạo nên hình dáng của mâm mứt rất thú vị. 

3. Bố trí các món ăn theo nguyên tắc nhất định

Mâm cơm ngày Tết của người Việt luôn được bày trí gọn gàng, đầy ắp, mang đến niềm tin về một năm mới sung túc. Ngay cả trong những gia đình có hoàn cảnh khó khăn, mâm cơm Tết vẫn phải thịnh soạn hơn ngày thường, điều này thể hiện lòng hiếu kính với tổ tiên. 

Các món ăn thường được sắp xếp đối xứng, tạo sự hài hòa, cân đối cả về hình thức lẫn màu sắc. Tại miền Bắc, mâm cơm ngày Tết thường tuân theo quy tắc “bốn bát, bốn đĩa,” tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương. Bốn bát thường bao gồm các món nước như canh măng, canh bóng và món hầm. Bốn đĩa là những món khô như gà luộc, giò lụa, bánh chưng và dưa hành. 

Miền Trung lại quan niệm điềm lành từ con số năm, hay ngũ phúc. Vì thế mâm cỗ Tết thường bao gồm năm món khác nhau. Trong khi đó, miền Nam thường chia thành những phần vừa đủ trên mỗi dụng cụ chén, dĩa riêng lẻ, tạo sự hài hòa, cân đối. Cách bố trí ở hai miền này thể hiện nét phóng khoáng, không quá khắt khe nhưng vẫn phải đẹp mắt, tạo cảm giác ấm cúng, sum vầy.

4. Kết hợp với mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả là biểu tượng truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết của người Việt, thể hiện sự mong cầu của người dân vào dịp Tết. Mỗi loại quả được chọn đều mang theo một thông điệp tích cực, thể hiện mong muốn một năm mới an khang, thịnh vượng và sung túc. 

Số lượng “ngũ” trong mâm ngũ quả tượng trưng cho ngũ hành trong triết lý phương Đông: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Ngoài ra, biểu tượng cho muong ước “ngũ phúc lâm môn” – năm điều phước lành trên trần gian: phú quý, trường thọ, khang ninh, hảo đức, thiện chung. Từ những ý nghĩa này, người dân sẽ chọn màu sắc của mâm quả cho tương ứng. 

Ở miền Bắc, mâm ngũ quả thường bao gồm chuối xanh, bưởi vàng, quất, hồng đỏ và thanh long, tạo sự cân đối về màu sắc và ý nghĩa. Chuối xanh được đặt ở dưới cùng để đỡ lấy các loại quả khác, tượng trưng cho sự che chở, bảo bọc. Bưởi vàng đại diện cho tài lộc, quất và hồng mang đến sự may mắn, đào biểu trưng cho mùa xuân và niềm vui.

Trong khi đó, mâm ngũ quả miền Trung và Nam có cách bày trí riêng biệt với các loại quả như mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và sung. Người dân thường sắp xếp chúng theo cách thể hiện lời chúc “cầu dừa đủ xài sung,” gửi gắm mong ước về một năm mới sung túc và ấm no. 

III. Kinh nghiệm bày trí bữa cơm ngày Tết đúng và ý nghĩa

Việc bày trí mâm cơm ngày Tết không chỉ cần đúng phong tục mà còn phải phù hợp với từng hoàn cảnh và điều kiện của gia đình. Đầu tiên, các gia đình nên chuẩn bị trước danh sách các món ăn cần thiết để đảm bảo đầy đủ và không bỏ sót. Những món ăn truyền thống đặc trưng cần được ưu tiên để giữ đúng nét văn hóa dân tộc.

Khi bày trí món ăn cho bữa cơm cúng ngày Tết, cần chú ý đến sự cân đối, hài hòa giữa các món ăn. Những món chính thường được đặt ở trung tâm để tạo điểm nhấn, trong khi các món phụ được sắp xếp xung quanh, xen kẽ giữa màu sắc và hình dáng. Điều này giúp mâm cơm trông hấp dẫn hơn và thể hiện sự thẩm mỹ trong cách bày biện.

Ngoài ra, cần đảm bảo sự hài hòa giữa các vật dụng trên mâm cơm. Bát đĩa phải sạch sẽ, không sứt mẻ, đồng bộ về màu sắc và kiểu dáng để tạo sự thống nhất. Nếu sử dụng khăn trải bàn hoặc đế lót, nên chọn các loại có họa tiết phù hợp với không khí Tết như hoa mai, hoa đào hoặc các gam màu đỏ, vàng.

Cuối cùng, mâm cơm cần được chuẩn bị với lòng thành kính vì dù mâm cơm đơn giản hay thịnh soạn, điều quan trọng nhất vẫn là tâm ý của gia chủ. Đây chính là cách người Việt gửi gắm lòng biết ơn đến tổ tiên và cầu chúc một năm mới an khang, thịnh vượng.

IV. Kết luận

Mâm cơm ngày Tết không chỉ là bữa ăn truyền thống mà còn mang giá trị văn hóa đặc sắc, thể hiện lòng kính tổ tiên và ước nguyện cho một năm mới sung túc, an vui. Từ cách chọn món, bày biện mâm cơm đến việc kết hợp các yếu tố phong thủy, mọi chi tiết đều chứa đựng ý nghĩa sâu sắc và tâm huyết của gia đình Việt.

Tại Cá Gỗ Vietnamese Restaurant, chúng tôi tự hào mang đến những bữa ăn đậm chất truyền thống, giúp bạn tận hưởng trọn vẹn hương vị đậm Tết Việt. Hãy cùng gia đình và người thân tạo nên những khoảnh khắc đáng nhớ trong không gian giàu bản sắc văn hóa tại đây bạn nhé!

———-

Thông tin liên hệ: 

Cá Gỗ Vietnamese Restaurant – Homely Litting Dining 

Địa chỉ: Tầng 3, 278 Võ Nguyên Giáp, quận Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng

Hotline: (+84) 236 2228 666 

Fanpage: https://www.facebook.com/cagorestaurantdn 

Website: https://cago.haianbeachhotelspa.com/ 

Map: